Jeśli zacząłeś praktykować NVC poprzez metodę 4 kroków(artykuł o modelu NVC znajdziesz tutaj), to prawdopodobnie doświadczyłeś wielu trudności z wprowadzeniem tej pozornie prostej metody w życie. Marshall Rosenberg mówił, że NVC jest proste ale nie łatwe.
Cały czas zastanawiam się, w jaki sposób można by ułatwić sobie praktykę NVC. Dlatego chciałbym podzielić się swoimi przemyśleniami dotyczącymi pierwszego kroku metody „4 kroków”, jaką jest problem odróżnienia interpretacji od faktów. Pomocne w tym będzie spojrzenie przez pryzmat części mowy języka polskiego. I jeśli teraz wracasz pamięcią do dzieciństwa, kiedy na języku polskim nauczycielka męczyła Cię gramatyką, a Ty nie wiedziałeś do czego Ci to w życiu potrzebne, to teraz masz niebywałą okazję znaleźć wreszcie zastosowanie tej wiedzy.
1. Czasownik – oznacza czynności lub stany. Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie? Aby czasownik wyrażał fakty trzeba go sprowadzić do poziomu słów (cytowanie słów), gestów (opis ruchu ciała i kończyn, zmiana mimiki) lub tonu głosu (zmiana wysokości tonu głosu). Można to zrobić zadając sobie pytania „Co mówił? Jakie gesty wykonał? Na czym to polega?”
Np. słowa manipulował, oskarżał, szantażował, nie zwracał uwagi, obrażał, wykorzystywał, myślał tylko o sobie itp. – są interpretacjami. Dlatego warto je sprowadzić do faktów. Np. manipulował? Czyli co mówił? Mówił, że jeśli się z nim nie spotkam, to pójdzie z kolegami na piwo.
Inne przykłady:
Marek krzyczał(czasownik). => Marek mówił(czasownik) podniesionym tonem głosu, „Zabiję Cię”.
Zosia mnie nie słuchała(czasownik). => Zosia patrzyła(czasownik) w okno.
Marta smuci się(czasownik). => Marta patrzy(czasownik) w podłogę, nie odzywa(czasownik) się i ma(czasownik) łzy w oczach.
Krzysiek w ogóle mi nie pomaga(czasownik). => Krzysiek siedzi(czasownik) teraz przed telewizorem.
On to ciągle drążyły(czasownik). => On zadaje (czasownik) mi teraz pytania(rzeczownik).
On musi(czasownik) się bardziej(przysłówek) starać(czasownik). => Chcę, by Stefan przyjeżdżał(czasownik)do mnie co najmniej 3 razy w tygodniu.
2. Rzeczownik – oznacza przedmioty, osoby, rośliny, zwierzęta, zjawiska przyrody, pojęcia, czynności i cechy. Odpowiada na pytania: kto? co?
Np. Tomek, Marta, ocean, pies, stół, krzesło, złodziej, egoista, krętacz, manipulant, spryt, mądrość itd.
Aby rzeczownik wyrażał fakty warto sprowadzić do poziomu imion, stanowisk, nazw przedmiotów, nazw zwierząt, nazw roślin lub do czasowników wyrażających gesty, słowa, ton głosu. Przykłady:
Co za idiota(rzeczownik). => Jakiś mężczyzna zajechał(czasownik)mi drogę samochodem.
Marek to egoista(rzeczownik). => Kiedy poprosiłam(czasownik) Marka, żeby zrobił zakupy ten powiedział(czasownik) mi, że zapomniał.
Mój sąsiad charakteryzuje się wielkim sprytem(rzeczownik). => Mój sąsiad kupił(czasownik) samochód od naszej sąsiadki za 5000 zł i sprzedał do za 10 000 zł.
Ale masz bałagan(rzeczownik). => Widzę plamy(rzeczownik) na podłodze w kuchni, kurz(rzeczownik) na półkach, ubrania(rzeczownik) leżące na krześle.
Co za złodzieje(rzeczownik). => Ten polityk mówi(czasownik), że wprowadzi nowy podatek.
Ale z Ciebie dżentelmen(rzeczownik). => Widzę, że wchodzisz(czasownik) przede mną do restauracji.
3. Przymiotnik – oznacza właściwości osób, zwierząt, przedmiotów i pojęć; określa rzeczownik. Odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? Przymiotniki wyrażają interpretacje. Dlatego aby wydobyć z nich fakty trzeba sprowadzić je do rzeczowników wyrażających nazwy przedmiotów oraz do czasowników wyrażających słowa, gesty lub ton głosu.
To jest ładny(przymiotnik) chłopiec. => Ten chłopiec ma(czasownik) na sobie marynarkę (rzeczownik) firmy Zara.
To dziecko jest niegrzeczne(przymiotnik). => To dziecko biega(czasownik) po pokoju i wydaje(czasownik) z siebie dźwięki o określonej głośności.
Ona jest głupia(przymiotnik). => Marta spędza(czasownik) w pracy 10 godzin dziennie.
Jesteś beznadziejny(przymiotnik). => Od roku zarabiasz(czasownik) 2000 zł i nie dostałeś(czasownik) podwyżki.
To jest ciężka(przymiotnik) praca. => Ta praca polega(czasownik) na rozmawianiu(rzeczownik) z klientami, którym popsuł się nasz produkt.
4. Liczebnik – część mowy określająca liczbę, ilość, liczebność, wielokrotność lub kolejność. Odpowiada na pytanie ile? który z kolei? Łączy się z rzeczownikiem, określając go.
Rodzaje liczebników:
- główne – jeden, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć, siedem, osiem, dziewięć, dziesięć, sto, tysiąc, milion
- porządkowe – pierwszy, setny, tysięczny
- ułamkowe – ćwierć, pół, półtora, jedna druga, trzy czwarte, cztery piąte, pięćdziesiąt setnych,
- zbiorowe – dwoje, troje, czworo, pięcioro, sześcioro, siedmioro, ośmioro, dziewięcioro, dziesięcioro
- mnożne – podwójny, potrójny, poczwórny
- nieokreślone – niewiele, kilka, kilkadziesiąt, kilkaset, wiele, trochę, dużo, mało, mnóstwo,
- wielorakie – dwojaki, trojaki
- wielokrotne – trzykroć, dwakroć
- wielowyrazowe – dwadzieścia dwa, sto dziewięćdziesiąt dwa
Liczebniki nieokreślone są interpretacjami. Aby liczebnik nieokreślony wyrażał fakty warto je zamienić na inny rodzaj liczebnika. Np.
Wiele razy Ci mówiłam o tym żebyś sprzątał w domu. => 3 razy w tym tygodniu mówiłam Ci żebyś odkurzył mieszkanie, starł kurze, włożył swoje ubrania do szafy.
Zbyt mało się starasz. => Spotykasz się ze mną 2 razy w miesiącu.
Za dużo spędzasz czasu w pracy. => Od dwóch miesięcy wracasz do domu z pracy po godzinie 18:00.
5. Przysłówek – oznacza różne okoliczności wykonania danej czynności: miejsce, czas, sposób, stopień. Określa czasownik. Odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? Najczęściej tworzy się go od przymiotnika, dlatego też stopniuje się go tak samo jak przymiotnik.
Aby wydobyć przysłówków fakty warto zamienić je na czasowniki wyrażające opis gestów, słowa, ton głosu, rzeczowniki sprowadzone do poziomu imion, stanowisk, nazw przedmiotów, nazw zwierząt, nazw roślin lub liczebniki nie będące liczebnikami nieokreślonymi. Przysłówki odpowiadające na pytania „kiedy?” oraz „gdzie?” trzeba doprecyzować do konkretnego czasu i miejsca.
Strasznie wolno (przysłówek) to robisz. => Robisz to już od dwóch (liczebnik) godzin (rzeczownik).
Ładnie(przysłówek) jesz. – Widzę, że zjadłeś już połowę(liczebnik) tego co Ci nałożyłam na talerz.
Mieszkasz zbyt daleko(przysłówek) ode mnie. => Mieszkasz w odległości(rzeczownik) 300(liczebnik) km ode mnie.
Widzę, że nadal(przysłówek) jesteś bezrobotny? => Widzę, że jesteś bezrobotny od 12(liczebnik) miesięcy(rzeczownik).
Ja się bardziej(przysłówek) staram od ciebie. => Ja w tym miesiącu robiłem pranie(rzeczownik) 4(liczebnik) razy(rzeczownik), a ty wcale.
W Ameryce(przysłówek) ludziom się lepiej(przysłówek) żyje. => Mój dziadek(rzeczownik), który mieszka w Ameryce może ze swojej emerytury opłacić(czasownik) koszty życia oraz odłożyć pieniądze(rzeczownik) na coroczny wyjazd na wakacje do Europy.
To było dawno(przysłówek) temu. => To było rok temu(przysłówek).
6. Zaimek – część mowy zastępująca rzeczownik (np. ja), przymiotnik (np. mój) przysłówek (np. tam) lub liczebnik (np. tyle) i pełniąca ich funkcje w zdaniu.
Nie będę wymieniał wszystkich zaimków tyle te, które są interpretacjami:
– dzierżawcze – mój, twój, nasz, wasz, ich, jego, jej;
– upowszechniające – każdy, zawsze, wszędzie, wszystko;
– przeczące – nigdzie, nikt, nic, żaden, niczyj, nigdy;
Aby wydobyć z nich fakty warto zamienić je na czasowniki wyrażające opis gestów, słowa, ton głosu, rzeczowniki sprowadzone do poziomu imion, stanowisk, nazw przedmiotów, nazw zwierząt, nazw roślin, liczebniki nie będące liczebnikami nieokreślonymi lub przysłówki wyrażające konkretny czas i miejsce.
To jest mój(zaimek dzierżawczy) samochód => Kupiłem(czasownik) ten samochód wczoraj.
Każdy(zaimek upowszechniający) facet to świnia. => Marek(rzeczownik), z którymi się spotykałam, nie powiedział mi(czasownik), że ma żonę. Stefan(rzeczownik), z którym się spotykałam, spotykał się(czasownik) także z inną kobietą. Od Jarka(rzeczownik) nie dostałam(czasownik) kwiatów(rzeczownik) na moje urodziny.
Nigdy(zaimek przeczący) mnie nie słuchasz. => Wczoraj(przysłówek) mówiłem(czasownik) Ci, żebyś zatankowała samochód i powiedziałaś, że zapomniałaś. Tydzień temu(przysłówek) mówiłem(czasownik) Ci, żebyś opłaciła rachunek za telefon i tego nie zrobiłaś. Dzisiaj(przysłówek) mówiłem(czasownik) Ci o tym, byś odebrała moją koszulę z pralni, a ty jej nie przyniosłaś.
Zawsze(zaimek upowszechniający) muszę wszystko(zaimek upowszechniający) sam robić. => W ostatni weekend(przysłówek) umyłem(czasownik) okna(rzeczownik), zrobiłem(czasownik) zakupy(rzeczownik) spożywcze. Kiedy zepsuła się nam ostatnio zmywarka oddałem ją do naprawy. Dzisiaj(przysłówek) odebrałem dzieci z przedszkola. Jutro(przysłówek) jadę zawieźć samochód do warsztatu.
7. Partykuła – niesamodzielny (nieposiadający samodzielnego znaczenia) wyraz lub morfem(tzw. wyrazek), nadający wypowiedzeniom zabarwienie znaczeniowe lub uczuciowe. Nie będę wymieniał wszystkich rodzajów partykuł tylko te, które wyrażają interpretacje. Aby sprowadzić partykułę do faktu warto opisać swoje znaczenie lub uczucie.
Należy zmywać po sobie naczynia. => Chciałbym, żebyś po sobie pozmywał naczynia.
Trzeba szanować rodziców. => Chciałbym, żebyś przyjeżdżał do nas raz w miesiącu.
Powinno się ich wszystkich pozamykać. => Chciałbym, żeby ci politycy, których widzę, trafili do więzienia.
Warto inwestować w nieruchomości. => Myślę, że zakup mieszkania w Warszawie przyniesie zwrot z inwestycji na poziomie 10% rocznie.
Jeśli masz jakieś sugestie, które mogłyby ulepszyć/poprawić powyższe przemyślenia to daj mi znać.