W poprzednim artykule opisywałem charakterystykę i konsekwencje kultury dominacji (poprzedni artykuł). W tym  chciałbym pokazać cechy kultury opartej na empatii.

Dostęp do empatii lub jego brak zależy od tego w jaki sposób postrzegamy otaczającą nas rzeczywistość. W psychologii opisano taki mechanizm jak „samospełniająca się przepowiednia” – w zależności od tego w jaki sposób postrzegasz świat w taki sposób dostosowujesz do niego swoje zachowania. Jeśli na przykład wierzysz, że ludzie są z natury źli, wtedy możesz interpretować większość ich zachowań jako przejawy negatywnych intencji i nastawiać się do nich agresywnie. Agresja  będzie wywoływać agresję, w związku z tym Ci ludzie zaczną się w taki sposób wobec ciebie zachowywać. Utwierdzisz się wtedy w przekonaniu, że ludzie są agresywni. Z kolei Ci ludzie zaczną tak samo postrzegać świat, co w konsekwencji będzie tworzyć samospełniającą się przepowiednię, która będzie dotykać coraz większą ilość ludzi.

Aby wyjść z tego mechanizmu warto popracować ze swoimi przekonaniami i spojrzeć na świat z innej perspektywy. Przydatne są tutaj założenia Nonviolent Communication (NVC) mówiące, że:

• Ludzie chcą przyczyniać się do dobra innych pod warunkiem, że nie są do tego zmuszani, kiedy mają zasoby żeby to zrobić, oraz kiedy wiedzą, że mogą to zrobić.
• Kiedy nie chcą czegoś zrobić oznacza to, że gdyby to zrobili to ich potrzeby nie byłyby zaspokojone (przeczytaj o potrzebach, bo ludzie często inaczej interpretują potrzeby niż robi to NVC).

W każdym z nas jest empatia tylko wiele osób ma ją zablokowaną przez “Kulturę Dominacji”.

Kiedy byliśmy mali mieliśmy do niej większy dostęp. I działa ona nawet międzygatunkowo.

W kulturze opartej na empatii inaczej postrzega się konflikty:

• Są one naturalną częścią życia i można je konstruktywnie rozwiązać.
• Powstają tam gdzie płynie życie i gdzie ludzie mają marzenia
• Mogą wzbogacać i pomóc w odkryciu nowych, kreatywnych strategii współpracy w celu zaspokojenia potrzeb każdego człowieka
• Przynoszą najwięcej pożytku, jeśli zajmujemy się nimi, stosując metodę „wygrany – wygrany”

(źródło: Porozumienie bez przemocy w mediacjach – Liv Larsson)

Dzięki takiemu podejściu zamiast ukrywania konfliktów możemy wyciągnąć je na światło dzienne. A to sprawia, że mamy możliwość pracowania nad nimi we wczesnym stadium co ułatwia ich rozwiązywanie, bo mamy większą szansę na osiągnięcie kontaktu i współpracy. Nieprzyjemne emocje nie są jeszcze na tyle intensywne, żeby odcinać nam kontakt z naszą empatyczną naturą.

Kiedy jednak wierzymy, że osiągniemy upragnioną harmonię poprzez zaprzeczanie istnieniu konfliktów wtedy pogłębiają się i ewoluują (przeczytaj o tym jak ewoluują konflikty).

Kiedy jednak postrzegamy konflikt jako próbę wyrażenia potrzeb, które wołają o zaspokojenie i podchodzimy do nich z pragnieniem uczenia się, zrozumienia i wzbogacania życia innych wtedy znika napięcie i otwiera się przestrzeń na dialog, który jest konieczny do znalezienia rozwiązania.

Tego typu podejście, związane z założeniami NVC, może przynieść zmiany także w innych obszarach kultury:

1. Rola lidera w radzeniu sobie z konfliktami – przywódca dostrzega konflikty, wyciąga je na światło dzienne i stara się pomóc stronom w poradzeniu sobie z nimi. Przywódca także przyjmuje pomoc w rozwiązywaniu konfliktów.
2. Podział władzy – w centrum uwagi jest podział władzy i zasobów oraz współpraca pomiędzy ludźmi. Władza używana jest do tego, żeby dzielić zasoby wśród najbardziej oczekujących.
3. Współpraca – współpraca opiera się na wolności i wzajemnej współzależności. Istnieje zaufanie, że ludzie chcą uczestniczyć we wzbogacaniu życia i współpracować, o ile ich potrzeby będą brane pod uwagę.
4. Środki używane do osiągania celu – aby wpływać na ludzi i osiągać cele stosuje się komunikację opartą na szczerości i empatycznym słuchaniu. Elementy przymusu mogą być użyte przy bezpośrednim zagrożeniu, ale tylko w celu ochrony, nigdy kary.
5. Sprawiedliwość – sprawiedliwość osiąga się poprzez dialog i środki naprawcze (sprawiedliwość restytucyjna). Porządek jest zachowany, choć nie stawia się ludzi przed sądem. Jeśli pojawi się niebezpieczeństwo lub zagrożenie życia, interweniuje się w celu ochrony ale nigdy by ukarać.
6. Wychowanie i wykształcenie – szkoła i wychowanie bazują na wolności i współdziałaniu. Zwraca się uwagę na to, czego jednostka potrzebuje i co chce oraz w jaki sposób komunikować się z innymi, zachowując wzajemny szacunek i współpracę. Motywacja pochodzi z wnętrza poszczególnych osób, co maksymalnie wspiera trwałość i kontynuację w nauczania.

(źródło: Porozumienie bez przemocy w mediacjach – Liv Larsson)

Wierzę, że zmiany społeczne są możliwe i kultura oparta na empatii któregoś dnia może stać się rzeczywistością. Jednak potrzebni są do tego ludzie, którzy podejmą wyzwanie pracy nad zmianą swojego myślenia oraz nawyków komunikacyjnych. Wtedy ich dzieci byłyby wychowywane w duchu empatii co pozwoliłoby rozwijać się nowej kulturze.

Marshall Rosenberg (twórca NVC) powiedział „To co powiesz może zmienić świat.” Jeśli chciałbyś w tym uczestniczyć zachęcam Cię do poznania i doświadczenia NVC. Jednocześnie dla jasności chciałbym Cię ostrzec. Jeśli szukasz metody, która, jak magiczna pigułka, momentalnie poprawi Twoje życie to tutaj jej nie znajdziesz.

Zmiana nawyków wymaga samozaparcia i determinacji. NVC jest praktyką, która wymaga czasu. Wierzę jednak jeśli zdecydujesz się poświęcić swoją energię na zmianę zwróci się to z nawiązką.