Historyk kultury Raine Eisler opisuje, że od tysięcy lat walczą ze sobą 2 systemy społeczne: „model partnerski (kultura empatii)” vs „model dominacyjny(kultura dominacji)”.
Założenia i cechy modelu dominacyjnego:
- Nierówny podział zasobów;
- Nierówny podział przywilejów;
- Hierarchiczna struktura władzy;
- Mniejszość dominuje nad większością aby kontrolować i utrzymywać ustalony porządek;
- Stosowanie metod nacisku i przemocy;
- Wizja człowieka jako istoty z gruntu egoistycznej i agresywnej;
- System uczy porównywania ludzi między sobą i sytuowanie ich wg. ich rangi – dzielenie na „lepszych” i „gorszych”;
- Iluzja walki dobra ze złem – lepsi rządzą gorszymi;
- System kar i nagród – podporządkowujący się autorytetom otrzymują nagrody, karani są ci, którzy tego nie robią – kara uczy nas, że popełniliśmy błąd i udowadnia nam, że jesteśmy źli. I przeciwnie, zostaniemy jako ludzi zaakceptowani dopiero wtedy, gdy inni będący u szczytu władzy potwierdzą naszą wartość poprzez nagradzanie nas;
W ten sposób nasze poczucie wartości zależy od tego to, czy jesteśmy zaakceptowani przez autorytety, czy też nie. Jest to bardzo silny mechanizm ewolucyjny. Jeśli nie byliśmy akceptowani w stadzie to mogliśmy zostać z niego wyłączeni, a wtedy czekała nas śmierć. Autorytet miał wieki wpływ na decydowanie o tym, kto będzie do stada należał. Podobnie dzieje się w relacji dziecka z rodzicem. Gdzie my jako ssaki jesteśmy zależni od naszych opiekunów kiedy jesteśmy mali.
Od najmłodszych lat jesteśmy uczeni patrzenia na świat w pryzmacie „wygrana-przegrana” – jeśli nie uda się nam zrobić tak, żeby ktoś zrobił co chcemy to traktujemy to jako przegraną.
Dlatego w konsekwencji, żyjemy w świecie gdzie ci, którzy „mają rację” mogą kontrolować tych, którzy „są w błędzie” i dominować nad nimi. Aby kultura oparta na dominacji mogła przetrwać, kładzie się nacisk na wpajanie u ludzi wiary w powyższe założenia.
Tworzenie zasad miało i ma sens – tworzy ład społeczny i pozwala ludziom wzajemnie koegzystować. Niestety w kulturze dominacji nie bierze się pod uwagę tego żeby do zasad podchodzić elastycznie i podejmować dialog kiedy te przestają zaspokajać potrzeby określonych grup społeczeństwa. Zamiast tego nieprzestrzeganie zasad pacyfikowane jest wzbudzaniem poczucia winy, wstydu i lęku przed karą, które mają jednak swoje nieprzyjemne konsekwencje. Wstyd z natury informuje człowieka, że dane jego zachowanie w jakiś sposób narusza więzi społeczne. Mówi o tym, że zachowanie danej osoby nie zaspokaja potrzeb innej osoby lub grupy. Niestety wstyd przez obecny model komunikacji wypaczany jest w taki sposób, że służy do niszczenia poczucia wartości, a to z kolei może wyzwalać gniew, który następnie przeobraża się w agresję, która w konsekwencji jeszcze bardziej niszczy więzi społeczne. To natomiast wywołuje jeszcze większy wstyd, a następnie jeszcze większy gniew. Człowiek wpada w spiralę emocji „wstyd-gniew”, która prowadzi do przemocy.
Kara i nagroda kreuje relacje człowieka z reakcją, a nie człowieka z człowiekiem. W kulturze dominacji kara będzie motywować do zemsty i destrukcji, a jeśli to nie podziała to do samozniszczenia i depresji.
Postrzeganie konfliktu w kulturze dominacji:
- Konflikty są czymś niewłaściwym, sprzecznym z naturą, przejawem tego, że ktoś/coś jest błędne.
- Przyczyną konfliktów są uciążliwi ludzie.
- Kiedy nie zajmujemy się konfliktem rośnie on w siłę i jest trudniejszy do rozwiązania.
- Konflikty należy zwalczać lub ich unikać.
- Najbardziej skutecznym sposobem zwalczania konfliktów jest kontrolowanie ludzi.
- Porządek i harmonia pojawią się wtedy gdy pokonamy drugą stronę
Idąc za tym sposobem myślenia aby chronić innych chcemy przerwać konflikt zamiast próbować doprowadzić do wzajemnego zrozumienia.
Perspektywy kultury dominacji:*
- Rola lidera w radzeniu sobie z konfliktami – przywódca tłumi wszelkie konflikty, przez co ma nad nimi kontrolę. Towarzyszy temu często nadużywanie władzy lub przemocy.
- Podział władzy – w centrum uwagi jest sprawowanie władzy nad ludźmi. Ci, którzy mają największą władzę mają również największy dostęp do zasobów wzmacniających ją.
- Współpraca – wynika z obowiązku, poczucia winy lub wstydu. Jej podstawą jest postrzeganie świata w kategoriach „my-oni” oraz agresja wymierzona w inne grupy.
- Środki używane do osiągania celu – aby osiągnąć cele, kontroluje się ludzkie działania, karząc ich lub nagradzając.
- Sprawiedliwość – osiąga się dzięki działaniu systemu, który szuka winnych i karze ich. Winny popełnionego uchybienia zasługuje na karę i ma „pożałować przestępstwa”.
- Wychowanie i wykształcenie – dzieci uczą się jak zapracować na nagrody (pochwały, wysokie oceny, pieniądze) i dzięki temu przystosowują się do służby systemowi dominacji. W tym też celu wpaja się im wiarę w to co uważają autorytety (ci którzy mają władzę nad zasobami). W ten sposób niektórzy ludzie łatwo się podporządkowują i zgadzają na kontrolę. Inni natomiast buntują się, reagując na system kontroli, lecz całość układu pozostaje praktycznie niezmieniona.
Jakich uczuć doświadczasz żyjąc w kulturze dominacji? Czy ten model pozwala Ci żyć tak jak chcesz żyć?
Tutaj artykuł o kulturze opartej na empatii.
*(źródło: „Porozumienie bez przemocy w Mediacjach” Liv Larrson)
Niesmowite zródło wiedzy , dziekuje.